با شروع سال تحصیلی جدید، رئیس جمهور محترم کشورمان سوالی را تحت عنوان پرسش مهر مطرح می کنند. امسال هم با نواختن زنگ مدرسه دخترانه شاهد حضرت خدیجه (س) همچنین با طرح پرسش مهر از دانش آموزان خواست به این پرسش پاسخ دهند که آیا محیط مدرسه یک محیط دلپذیر، شاد، دلخواه و پرنشاط برای شما هست؟ و دولت، خانواده، معلمان و خود دانش آموزان چکار باید بکنند که این محیط شاداب تر ، دلپذیرتر و برای دانش آموزان امن تر و دوست داشتنی تر شود ؟

الف- تربیت معنوی و دینی (آشنایی با لطافت طبیعی و.)
بی تردید تربیت روحی و معنوی نوجوانان باید از آغاز حیات آنان مدنظر گرفته شود لیکن چون در سنین نوجوانی می خواهند هویت شخصی پیدا کنند کم کم از والدین خود جدایی بیشتری پیدا می کنند و وابستگی کمتری می یابند و همین امر باعث می شود هدایت معنوی ویژگی خاصی پیدا کند. آشنایی آنان با لطافت طبیعت (آب و هوا و آفتاب و کوه و دریا و. می تواند نشاط و شادابی را با ادراک طبیعت خداوندی به دست آورد به طوری که نوجوان با دیدن هر یک از ابعاد طبیعت حتی با دیدن یک گل احساس لذت و شادمانی کند.
ب- شرکت دادن نوجوان در فعالیت های گروهی
فعالیت های گروهی و جمعی نوجوانان جزو لا ینفک از زندگی اجتماعی آنان به شمار می رود و اگر خوب هدایت شود می تواند آثار سازنده ای را در پی داشته باشد و در واقع می تواند احساس لذت درونی را برای او به وجود آورد.
ج- جذب مشارکت دانش آموزان در اداره مدارس
شکی نیست که یکی از وظایف مهم تربیتی مدیریت مدارس تشویق نوجوانان به مشارکت و تعاون در همه امور است و آنان می توانند با تدوین برنامه های مناسب به جلب مشارکت دانش آموزان در امور مختلف مدرسه اقدام کنند و این موضوع می تواند به احساس مفید بودن و دور شدن از انزوا و کسالت در نوجوانان کمک کند و خود یکی از موارد شاد زیستن است.

الف) شاداب سازي ظاهري مدرسه

محيط ظاهري و فيزيكي شاد بر شادابي و شادماني افراد تأثير دارد. اين بخش شامل:
۱. فضاسازي و زيبا سازي حياط مدرسه: ديوارهاي تزيين شده با نقاشي هاي زيبا، سطح زمين مناسب، كاشت درخت و فضاي سبز، قرار دادن نيمكت هاي رنگي، زيبا، تابلوي زيبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محيط مدرسه.

۲.  زيباسازي ساختمان مدارس: رنگ آميزي در و پنجره و ساختمان، نصب پرده هاي زيبا، زيباسازي راهروها، كلاس ها و قرار دادن گلدان هاي گل هاي طبيعي و مصنوعي در راهروها، مناسب بودن اندازه كلاس ها و…

۳.  زيباسازي و تميز بودن نمازخانه، كتابخانه و كارگاه: استفاده از خوش بو كننده ها، قفسه هاي زيبا، مناسب بودن محيط كتابخانه، نمازخانه و كارگاه.

4- پوشش هاي ظاهري معلم ها، مدير و كاركنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش هاي شاد براي دانش آموزان و همچنين پوشش مرتب و استفاده از رنگ هاي شاد و روشن براي كاركنان مدرسه.

۵. رعايت بهداشت: تميز بودن محيط مدرسه، كلاس ها، بهداشت فردي، اجتماعي، دانش آموزان

ب) جو مدرسه:

جو مدرسه متكي بر نگرش و رويكرد افراد به مسائل، موضوعات، اشياء و امكانات است، تعيين كننده فرايند آموزش درون مدرسه اي است. جو مدرسه مي تواند بر اساس وفاداري و همدلي سازمان دهي شود يا افراد را در دو سوي يك ديوار بلند ناامني و بي اعتمادي قرار دهد. داشتن فرصت هاي برابر، خودي محسوب شدن، پذيرفته شدن و تمايل به همكاري چند جانبه، از جمله مؤلفه هاي جو مدرسه مي باشد.

1- کنترل زندگي 2- توجه به جسم و روح 3- زندگي را صحنه برد و باخت نمي دانند 4- از زندگي ياد مي گيرند 5- برنامه ريزي دارند 6- هدفمند هستند و با يادآوري شادي هاي زندگي احساس لذت مي کنند 7- به آينده ديد مثبت دارند 8- مسئوليت پذيرند 9- بعضي از اتفاقات را به محيط نسبت مي دهند 10- هميشه تلاش جهت بهتر شدن دارند.

صاحب‌نظران و پژوهشگران برای شناسایی عوامل شادکامی در مدرسه مطالعات مختلفی انجام داده‌اند. در پژوهش حاضر، حاصل این تلاش‌ها با اولویت‌بخشی به آرای متخصصان داخلی و براساس تاخر زمانی، ارائه می‌شود.

 عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب ‌نظران داخلی

عباسی‌نیا (1391)، در کتاب خود با عنوان مدارس شاداب، دانش آموزان شاد» ویژگی مدارس شاد را در مهربانی و روابط انسانی افراد می‌داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس عبارت‌اند از:

• توجه به فضای فیزیکی مدرسه

• تجدیدنظر در کیفیت فعالیت‌های آموزشی و توجه به شاخص‌های نشاط

• ایجاد روابط انسانی مطلوب

• استفاده از روش‌های فعال تدریس

• آموزش ارزش‌های انسانی

• استفاده از روش‌های ساده و جذاب در آموزش

• معرفی الگوهای مناسب

• تشویق و ارزش‌گذاری فعالیت‌های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه‌نفس

• آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان 

• توجه به معیارهای شادی‌آفرین در سنین مختلف (کودکی: توجه به نیازهای جسمی و روانی ـ ‌نوجوانی: پذیرش فرد از طرف خانواده و گروه هم‌سالان و موفقیت در کارهای شخصی و تحصیلی ـ جوانی: کسب مهارت‌های لازم برای تصدی شغل، پیشرفت در کار و تحصیل) 

• نقش دولت در افزایش شادمانی: جلوگیری از رواج و پخش برنامه‌های مروج خشونت ـ ترویج محبت و زندگی متعادل در تولیدات رسانه‌ای ـ‌ آموزش تکریم و سپاس از طبیعت ـ تأمین شغل، بهداشت و درمان و هزینه معیشت مردم 

• آموزش ارزشمندی کار و تلاش

• تشویق دانش آموزان به خلاقیت و نوآوری و ایجاد بسترهای لازم برای بروز استعدادها

• همکاری آگاهانه و مشارکت همه‌جانبه اولیا با مدرسه.

مدیران مدارس وظیفه دارند فرایند آموزش‌وپرورش را درجهت رشد و بالندگی دانش‌آموزان تسهیل کنند. بر همین اساس، آنان علاوه‌بر توجه به جنبه‌های آموزشی، باید جنبه‌های روحی و روانی دانش‌آموزان و همکاران خود را نیز مورد توجه ویژه قرار دهند. بی‌تردید، غفلت از شرایط روحی معلمان و دانش‌آموزان از سوی مدیران، دستیابی به اهداف آموزشی و پرورشی را با دشواری مواجه می‌کند. مدیرانیکه به جنبه‌های مختلف رفتار همکاران خود توجه دارند و برای شاداب‌سازی برنامه‌ریزی می‌کنند، علاوه بر محبوبیت بیشتر، عملکرد بهتری در حوزه‌های آموزشی و پرورشی دارند. توجه مدیران به عوامل زیر نیز می‌تواند جو حاکم بر مدرسه را شادتر کند:

ـ مدیران جوّ دوستانه‌ای با همکاران و دانش‌آموزان خود ایجاد کنند؛ در این شرایط، ظرفیت آنان برای شنیدن نظرات جدید و گاه انتقادها باید بالا باشد. پیش‌نیاز این کار ایجاد حس اعتماد بین مدیر و معلمان و دانش‌آموزان است. مدیران باید برای معلمان و دانش‌آموزان خود این امنیت خاطر را ایجاد کنند که در همه شرایط در کنار آن‌ها هستند و تا حد امکان برای رضایت و نشاط آن‌ها تلاش می‌کنند.

ـ مدیران همکاران خود را در تصمیم‌گیری‌های مدرسه‌ای مشارکت دهند؛ همچنین، گاهی از نظرات دانش‌آموزان در تصمیم‌گیری‌های مدرسه استفاده شود. مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها هم احساس مسئولیت افراد را در کار افزایش می‌دهد و هم رضایت و شادی آن‌ها را تقویت می‌کند.

ـ سعه صدر و اغماض و نادیده گرفتن برخی اشتباهات. به رغم تلاش معلمان، گاهی دانش‌آموزان در مدرسه مرتکب اشتباهات کوچکی می‌شوند که با سعه صدر می‌توان از آن‌ها چشم‌پوشیکرد. بدیهی است این بدان معنا نیست که مدیر بر خطاها چشم ببندد و جوانب احتیاط را نسنجد بلکه منظور، جلوگیری از ایجاد تشویش و نگرانی و ایجاد حس ناامنی بین معلمان و دانش‌آموزان است.

ـ مدیران مدرسه همواره دانش خود را در حوزه تخصصی افزایش دهند و برای به‌روز کردن آن بکوشند. از آنجا که پیشرفت در عرصه آموزش‌وپرورش سرعت زیادی دارد، به‌روز‌شدن دانش و تخصص مدیران، جوّ حاکم بر مدرسه را در جهت مثبت تغییر می‌دهد.

معلمی که شاد نباشد، نمی‌تواند دانش‌آموزان شاد تربیت کند. بر این اساس، ضرورت دارد شادی در نهاد معلم وجود داشته باشد تا بتواند آن را به دانش‌آموزان منتقل کند. معلم شاد برای شاد زیستن خود و دانش‌آموزانش برنامه دارد:

- معلم شاد، روابط اجتماعی خوب و مؤثری با همکاران و دانش‌آموزانش دارد. داشتن روابط اجتماعی مؤثر به کاهش استرس و افزایش نشاط کمک می‌کند.

- از روش‌های فعال تدریس و ارزشیابی استفاده می‌کند.

- شوخ‌طبع و متبسم است.

- به خود و اطرافیانش در مدرسه انرژی می‌دهد.

- از افراط و تفریط به دور است.

- خوش‌بین و مثبت‌نگر است. همواره رفتارهای مثبت را برجسته و تشویق و تقویت می‌کند.

- به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان احترام می‌گذارد.

- نه‌تنها ارتباط‌هایکلامی خود را ارتقا می‌دهد، بلکه به اهمیت ارتباط غیرکلامی واقف است و برای آن برنامه دارد.

- در فعالیت‌های مختلف مدرسه در کنار دانش‌آموزان است.

- معلم شاد برای خود وقت می‌گذارد؛ رسیدگی به خود (به دنبال اهداف و برنامه‌های خود رفتن، ی نیازهای مادی و روانی و .) و صرف وقت کافی برای انجام دادن کارهای مورد علاقه و همچنین توجه به سلامت جسمانیکمک می‌کند تا فرد رضایت بیشتری از زندگی داشته باشد. به دنبال همین رضایت، لذت بردن از زندگی و شور و نشاط حاصل می‌شود. بدون شک، معلمیکه شور و نشاط ندارد، نمی‌تواند در دانش‌آموزان شور و نشاط ایجاد کند.